Olujić Grozdana

Grozdana Olujić je rođena 1934. godine u Erdeviku. Gimnaziju je završila u Bečeju. Diplomirala je i magistrirala engleski jezik i književnost na Filološkom fakultetu u Beogradu.

Književnošću počinje da se bavi još u gimnazijskim danima kada i objavljuje prve pripovetke u časopisima Stražilovo i Mlada kultura. Prvu priču objavila je 1953. godine na konkursu lista Borba za najbolju priču, a rukopis prvog romana Izlet u nebo pobedio je na konkursu sarajevske Narodne prosvjete 1957. i štampan je naredne 1958. godine. Nakon ovog debitantskog romana sledili su drugi romani, pripovetke i eseji.

Grozdana Olujić je pisala romane, pripovetke, bajke, eseje; bavila se prevodilaštvom, kao i antologičarskim radom. Znala je francuski, ruski i engleski jezik. Izuzetan doprinos je ostvarila u književnosti za decu.

Dobitnica je nekoliko značajnih stipendija zahvaljujući kojima je boravila na univerzitetima u Americi. Dobitnica je jednogodišnje stipendije International Writing programa (1969–1970) u Ajovi (SAD), kao i Fulbrajtove stipendije (1982–1984) zahvaljujući kojoj odlazi na Kolumbija univerzitet u Njujorku i Univerzitet u Los Anđelesu. Tokom ovog boravka drži predavanje o Kafkinoj prozi na Univerzitetu u Kaliforniji (Los Anđeles), kao i predavanje o poetici bajke na Kolumbija univerzitetu. Takođe, objavljuje radove u univerzitetskim glasilima Berklija i Stenforda. U ovom periodu autorka je tri puta boravila i u Indiji (gde su njena dela i objavljivana). Zahvaljujući ovim boravcima upoznaje se sa delima značajnih indijskih pisaca i rađa se interes za indijsku kulturu i filozofiju.

Objavila je šest romana: Izlet u nebo (1958), Glasam za ljubav (1963), Ne budi zaspale pse (1964), Divlje seme (1967), Glasovi u vetru (2009), Preživeti do sutra (2017). Roman Izlet u nebo pored toga što je postigao značajan uspeh kod kritike, bio je cenzurisan i osporavan. Na osnovu ovog romana snimljen je film Čudna devojka (1962), koji se smatra jednim od prvih filmova crnog talasa jugoslovenskog filma. Jugoslovenska kinoteka je ovaj film uvrstila u Sto srpskih igranih filmova (1911–1999) proglašenih za kulturno dobro od velikog značaja. Roman Glasam za ljubav smatra se jednim od prvih omladinskih romana u tadašnjoj Jugoslaviji i na osnovu njega snimljen je istoimeni film (1965). Za roman Glasovi u vetru autorka je dobila NIN-ovu nagradu za najbolji roman godine (2009), a za roman Preživeti do sutra dobila je nagradu Bora Stanković (2018).

Romani Grozdane Olujić imali su po nekoliko izdanja i prevedeni su na niz jezika. Roman Izlet u nebo preveden je na engleski (SAD, Velika Britanija i Indija), na francuski (Belgija i Francuska), kao i na holandski, nemački, danski, norveški i španski jezik. Roman Glasam za ljubav preveden je na nemački, ruski, ukrajinski, finski, holandski, albanski, makedonski, bugarski i mađarski jezik. Roman Ne budi zaspale pse preveden je na poljski jezik. Roman Divlje seme preveden je na engleski jezik (SAD, Velika Britanija, Indija), na finski i  mađarski jezik.  Roman Glasovi u vetru preveden je na francuski, ruski i bugarski jezik.

Pored romana Grozdana Olujić je pisala i pripovetke. Najveći uspeh postigla je sa zbirkom priča Afrička ljubičica koja je objavljena 1985. godine. Većina pripovedaka iz ove zbirke uvrštena je u brojne domaće, regionalne i međunarodne antologije.

Kada je reč o književnosti za decu napisala je zbirke bajki Sedefna ruža i druge bajke (1979), Nebeska reka i druge bajke (1984), Kamen koji je leteo (2002), Snežni cvet (2004) i Jastuk koji je pamtio snove (2007), roman bajku Zvezdane lutalice (1987). Takođe, objavila je veliki broj izbora bajki. Bajke Grozdane Olujić izvedene su uz muzičku pratnju (u formi mjuzikla, kompozitor Ted Dreher) u Olbeniju 1983. godine. U Srbiji je snimljena ploča, a zatim i TV serija u devet nastavaka. Za svoje bajke dobila je niz nagrada: nagrade Mladog pokoljenja (1980. i 1984), Politikinog zabavnika (1980), Povelju Zmajevih dečjih igara za stvaralački doprinos savremenom izrazu (1990), nagradu Zlatni leptir (2001), povelju Stara maslina (Bar, 2001), Povelju za životno delo Udruženja književnika Srbije, Zmajev štap Zmajevih dečjih igara u Novom Sadu (2005), ali i nagradu Svetske akademije za umetnost i kulturu (World Academy for Art and Culture, SAD). Bajka „Varalica i smrt” proglašena je najboljom autorskom bajkom 1994. godine. Zbirke bajki Grozdane Olujić izdate su u Rusiji, Ukrajini, Litvaniji, Slovačkoj, Češkoj, Nemačkoj, Poljskoj, Kini, Tajvanu, Sloveniji, Makedoniji, Indiji – na engleskom, pandžabi, hindi i orija jeziku, u Izraelu, SAD, Velikoj Britaniji, Grčkoj, Rumuniji, Turskoj. Prevedene su, takođe, na rusinski i mađarski jezik, a dve bajke prevedene su i na italijanski jezik.

Autorka je radio i tv drama, brojnih eseja i članaka. Priredila je dve antologije (Prizivanje svetlosti. Antologija savremene poezije Indije, 1980. i Antologija ljubavnih bajki sveta, 2001). U esejima se bavila različitim temama – pisala je o Kafki, Tomasu Vulfu, Marselu Prustu, Virdžiniji Vulf, o savremenoj indijskoj poeziji i prozi, o poetici bajke i prirodi fantastike u književnosti za decu, a u manjoj meri i o likovnoj umetnosti.

Za književno stvaralaštvo dodeljen joj je viteški orden Dannebrog (31. 8. 1977). Osim toga, bila je počasni član Univerziteta u Ajovi (SAD) od 1970. i počasni građanin grada Osla.

U Srbiji je osnova Fondacija Grozdana Olujić i ustanovljena je nagrada „Grozdana Olujić”, koja promoviše i podstiče stvaralaštvo mladih pisaca za decu i za odrasle. Dodeljuje se autoru/ki koji/a u godini objavljivanja knjige nema više od trideset pet godina, za najbolju objavljenu knjigu (roman, zbirka pripovedne proze, bajka) iz književnosti i književnosti za decu i mlade na srpskom jeziku u prethodnoj kalendarskoj godini. Izdavačka kuća Srpska književna zadruga objavila je sabrana dela Grozdane Olujić u 14 knjiga (2018–2022).

Izvor za biografiju: Fondacija Grozdana Olujić

Romani:
Izlet u nebo. Sarajevo: Narodna prosvjeta, 1958.
Glasam za ljubav. Rijeka: Otokar Keršovani, 1963.
Ne budi zaspale pse. Beograd: Prosveta, 1964.
Divlje seme. Beograd: Prosveta, 1967.
Glasovi u vetru. Beograd: Srpska književna zadruga, 2009.
Preživeti do sutra. Beograd: Srpska književna zadruga, 2017.

Zbirke pripovedaka:
Afrička ljubičica. Beograd: Narodna knjiga, 1985.
Bili su deca kao i ti… Beograd: Bookland, 2018 (prir. Zorana Opačić).

Autorske bajke:
Sedefna ruža i druge bajke. Zagreb: Mladost, 1979.
Nebeska reka i druge bajke. Zagreb: Mladost, 1984.
Zvezdane lutalice. Beograd: Prosveta, 1987 (roman bajka).
Kamen koji je leteo i druge bajke. Beograd: BIGZ, 2002.
Vilenjakova tajna i druge bajke. Beograd: Srpska književna zadruga, 2003.
Snežni cvet i druge bajke. Beograd: Bookland, 2004.
Jastuk koji je pamtio snove. Beograd: Bookland, 2007.
Oldanini vrtovi. Beograd: Bookland, 2008.
Sabrane bajke. Beograd: Učiteljski fakultet, 2011 (prir. Zorana Opačić).

Radio drame:
Nešto na drumu, reditelj Boda Marković, dramski program Radio Beograda, 1969.
Dule Abisican, reditelj Lazić Radoslav, dramski program Radio Beograda, 1969.
Bubna opna, reditelj Brajović Olga, dramski program Radio Beograda, 1974.

Napomena: Data su samo prva izdanja dela. Za više informacija o bibliografiji Grozdane Olujić v. ovde

Jovanović, A., P. Pijanović, Z. Opačić (ur.). 2010. Buntovnici i sanjari. Književno delo Grozdane Olujić, zbornik radova. Beograd: Učiteljski fakutet.
Opačić, Zorana. 2011. Poetika bajke Grozdane Olujić. Beograd: Srpska književna zadruga, Učiteljski fakultet.
Opačić, Zorana. 2009. „Odricanje od pravila u ime unutarnje slobode u romanima Grozdane Olujić: (poetika omladinskog romana)”, Zbornik Matice srpske za književnost 57 (3): 591–611.
Svirčev, Žarka. 2022. „Devojački roman Grozdane Olujić: strategije potiskivanja žanra”. U: Marginalni i marginalizovani žanrovi u književnosti, zbornik radova, 487–517. Beograd: Institut za književnost i umetnost.

Fondacija Grozdana Olujić