Stupica (Todorović) Miroslava Mira

Odrastanje i prvi susreti za pozorištem

Miroslava Mira Stupica (rođ. Todorović), srpska glumica i spisateljica, rođena  je 17. avgusta 1923. godine u Gnjilanima od oca Radomira Todorovića i majke Danice Stanišić. Otac Radomir je bio odličan učenik gimnazije koji je posle mature otišao u rat, prošao albansku golgotu i stigao do Gana u Belgiji gde je upisao mašinstvo. Kada se razboleo (tuberkuloza) vratio se u Beograd. Uspeo je da se  oporavi i da upiše studije matematike gde je upoznao svoju buduću ženu Danicu. Danica je rođena u braku Sime i Gospave Stanišić iz Livna, koji  su imali čak devetoro dece. Radomir i Danica su dobili svoju prvu službu u Gnjilanima.  Mira Todorović je imala samo četiri godine kada je gledala predstavu Boj na Kosovu koju je izvodila jedna putujuća glumačka trupa. Porodica Todorović je živela u nevelikoj kućici u kojoj su ubrzo dobili i dva sina Predraga i Zorana. Mira je kao starija sestra pazila na njih, ali oni su vrlo brzo preminuli od difterije i zapaljenja pluća. I Mira je dobila zapaljenje pluća, ali je ozdravila. Mirini roditelji su pokazali vitalizam u teškim životnim okolnostima. Godine 1929. rodio im se sin Bora u Beogradu. Posle šest godina rada u gimnaziji u Gnjilanima porodica Todorović se preselila u Gornji Milanovac  gde je bolešljivi Radomir, Mirin otac, preminuo 1932. godine. Danica je odlučila da se sa Mirom i Borom preseli u Drvar kod svoje porodice gde su boravili dok se nije ukazala prilika da se zaposli kao profesorka u Aranđelovcu. Tamo je Mira završila četiri razreda gimnazije da bi se njena porodica skrasila u Beogradu 1937. godine. Mira je upisala Državnu Trgovačku akademiju (zbog izglednog zaposlenja)  gde je bila član hora, pohađala časove violine i bila deo dramske sekcije, ali zov pozorišta je bio sve jači i na kraju je postao neodoljiv. U Beogradu je gledala mnoge predstave sa treće galerije Narodnog pozorišta, a onda je došlo njenih pet minuta. Đačko pozorište Trgovačke akademije je 1941. godine izvodilo predstavu Laža i paralaža Jovana Sterije Popovića u kojoj je ona igrala ulogu Marije na sceni Kolarčevog narodnog univerziteta. Igrom slučaja ovu predstavu su gledali reditelj Josip Kulundžić i Viktor Starčić, glumac Umetničkog pozorišta koje je izvodilo svoje predstave na sceni Kolarčevog narodnog univerziteta. Starčiću se toliko dopala igra mlade početnice da je pozvao da bude član druge generacije polaznika njihovog Studija. (Stupica 2013, 24, 25, 57)

Angažman u Umetničkom pozorištu u Beogradu

Umetničko pozorište, osnovano 1939. godine, bilo je prvo privatno pozorište koje su činili glumci: Viktor Starčić, Rahela Ferari, Blaženka Katalinić, Nikola Popović, Teja Tadić, Milan Barić, Kapitalina Erić i Branka Andonović. Režiju je potpisivao kolektiv mada je tu vrstu posla obavljao Josip Kulundžić. Na predstavama Umetničkog pozorišta nije bilo šaptača i inspicijenata što znači da su glumci mogli da se pouzdaju samo u sebe i partnere dok su zvučne efekte pravili oni glumci koji trenutno nisu bili na sceni. (Teatron 75/76/77 1991, 5, 8)

Mira Todorović je shvatila da je gluma njen životni poziv, napustila je školu i potpuno se posvetila pozorištu. Iskusni glumci Umetničkog pozorišta su se posvetili glumačkoj obuci mlade početnice u želji da je što pre uključe u repertoar. Svoju prvu ulogu u Umetničkom pozorištu odigrala je kao Druga devojka u predstavi Žena u pozadini Emila Vlaheka u januaru 1941. godine. Posle malih su usledile i veće uloge: Heruvim u Figarovoj ženidbi Bomaršea (Pierre- Augustin Caron de Beaumarchais), Sofija u drami Spletka i ljubav Fridriha Šilera (Friedrich Schiller), Sara u komadu Dva cvancika Milovana Glišića, Klodina u Žorž Dandenu Molijera (Jean- Baptiste Poquelin Molière), Puk u Snu letnje noći Viljema Šekspira (William Shakespeare) (1942) i Gospođica u predstavi Sunce, more i žene Momčila Miloševića u režiji autora (1942). Mlada glumica je predložila, a reditelj Konjović je prihvatio, da ulogu dečaka u jednoj predstavi Umetničkog pozorišta igra njen brat Bora koji je tada imao jedanaest godina. Atraktivna pojava i glumački talenat Mire Todorović su odmah osvojili publiku i skrenuli pažnju kritike da treba pratiti njen dalji  razvoj. U Umetničkom pozorištu je bila u angažmanu tokom leta 1941. godine, ali je povremeno nastupala do 1942. godine.  (Pašić 2019, 23, 26, 27)

Angažman u Narodnom pozorištu u Beogradu

Na talenat Mire Todorović nije ostalo imuno ni Narodno pozorište tako da je ona stupila u angažman u avgustu 1941. godine, koji je trajao do 1943. godine. U tom periodu je odigrala 7 uloga u domaćem repertoaru i 3 uloge u stranom repertoaru. Krajem decembra 1941. godine imala je vatreno krštenje igrajući Drugu devojku u drami Đido Janka Veselinovića i Dragomira Brzaka, da bi već nekoliko dana kasnije odigrala lik Ljubice (glavni ženski lik). Na otvaranju obnovljene zgrade Narodnog pozorišta (20. jun 1942) izvedena je repriza predstave Kir Janja Jovana Sterije Popovića u režiji Strahinje Petrovića (igrao je  Kir Janju), dok je Mira Todorović igrala lik Katice, ćerke Kir Janje. Povodom kraja sezone NP je održalo veliki koncert „Smotra mladosti’’ u Kolarčevom narodnom univerzitetu 27. juna 1942. godine, zbog prikupljanja sredstava za zarobljenike bez porodica. Na ovom koncertu su uzeli učešće: Milan Popović, Dimitrije Parlić, Slobodan Malbaški, Jovan Gligorijević, Branko Pivnički,  Mirko Milisavljević, Milorad Ignjatović, Ljubica Sekulić, Vera Kostić, Olga Spiridonović, Mira Todorović i Gordana Gošić. Glumci Narodnog pozorišta su često gostovali u programima Radio Beograda i na različitim scenama u Beogradu i širom Srbije. Jedno od takvih gostovanja bilo je gostovanje u Šapcu jednog dela ansambla Narodnog pozorišta (Jovan Popović, Pavle Bogatinčević, Olga Spiridonović, Mira Todorović, Mirko Milisavljević) sa predstavom Srećni dani Andre Kloda Pižea (Claude André Puget) u režiji Mate Miloševića (dva izvođenja) u decembru 1942. godine. Ovo gostovanje je bilo inicirano od Šabačkog zanatlijskog diletantskog pozorišta ,,Janko Veselinović’’.

Mira Todorović i Mavid Popović koji su igrali ljubavni par u predstavi Đido zaljubili su se i privatno tako da su se venčali  u januaru 1943. godine u Crkvi Svetog Marka. Međutim, nisu ostali dugo u angažmanu jer su već krajem sezone 1942/43. tražili raskid ugovora. Postoje dve verzije o razlozima prestanka saradnje sa Narodnim pozorištem. Na osnovu prve verzije (dokumentacija koju je prikupio Bora Majdanac), Mavid Popović se pravdao da ne može da igra predstave zbog obolelih bubrega i zbog  nedovoljnog angažmana u prethodnom periodu, dok je Mira bila revoltirana jer u kast listi predstave Đido nije navedeno da ona igra Ljubicu.  (Majdanac 2010, 443–449)

Šabačko zanatljijsko diletantsko pozorište

Drugu verziju zastupa Mira Popović u svojoj knjizi Šaka soli, gde otkriva da je bilo pitanje dana kada će Mavid i njegov dugogodišnji prijatelj Teja Tadić (glumac i reditelj) biti upućeni na rad u Borski rudnik. Teja Tadić sa ženom Vanjom i Mavid sa svojom ženom Mirom su umesto toga otišli u Šabac, svoj rodni grad. Tamo nisu mirovali već su se  uključili u rad Šabačkog zanatlijskog diletantskog pozorišta. Mira je igrala Almu u Časti Hermana Sudermana (Hermann Sudermann), Ženu u Ženi satani Karla Šehnera (Karl Schönherr) i Ciganku u Ugašenom ognjištu Petra S. Petrovića Pecije. Mira Popović je mogla da se posveti intenzivnije pozorištu kada se rodila Mavidova i njena ćerka Jasmina Mina 1944. godine.  U narednom periodu do avgusta 1945. je nastupala sa Mavidom  u novoosnovanom Podrinjskom narodnom pozorištu „Janko Veselinović”, koje je nastalo iz Šabačkog zanatskog diletantskog pozorišta „Janko Veselinović”. Mira je igrala lik Anuke Burmazović u predstavi  Na bunaru Laze Lazarevića u režiji Teje Tadića (1945) i Tanje u Putem cveća Valentina Petroviča Katajeva takođe u režiji Teje Tadića (1945).  (Teatron 72/73/74 1990, 87, 88)

Kada je oslobođen Šabac (1945) bračni par Popović je sa svojom ćerkom Minom otišao kao deo vojne umetničke grupe u Loznicu, u Koviljaču, a zatim su se zaputili za Beograd. Želeli su da se vrate  u matično Narodno pozorište, ali to nije bilo moguće zbog njihovog intenzivnog pozorišnog rada tokom nemačke okupacije Beograda. Vratili su se u Šabac, a onda su prihvatili u avgustu angažman u Narodnom pozorištu u Nišu.

Narodno pozorište Niš

Milivoj Mavid Popović je odmah dobio da igra ulogu Stanka Aleksića u dramatizaciji romana Hajduk Stanko Janka Veselinovića u postavci Josifa Srdanovića koji je i igrao u predstavi. Mira Todorović Popović je igrala lik Olge u alternaciji sa Katarinom Ignjatović u Najezdi Leonida Leonova u režiji Vjekoslava Afrića k.g (1945), zatim slede uloga Vilerove u Srebrnoj kutiji Džona Golsvortija (John Galsworthi) u režiji Strahinje Perovića k.g (1945), uloga Olje u alternaciji sa Dušankom Raičić u komediji Prosta devojka Vasilija Škvarkina u režiji Nadežde Zamfirović (1945), uloga Draginje u komediji Protekcija Branislava Nušića u režiji Josifa Srdanovića (1945), u komediji Očev dom Valentina Petroviča Katajeva u režiji Svetozara Milutinovića (1945), Negde u Moskvi V. Masa i M. Červinskog u režiji Nadežde Zamfirović (1945), uloga Meri Piribingl u predstavi Cvrčak na ognjištu Čarlsa Dikensa (Charles Dickens) u režiji Mavida Popovića (1945), uloga Dare, ćerke Živke ministarke u Gospođi ministarki Branislava Nušića u režiji Josifa Srdanovića, Lida u predstavi Platon Krečet  Aleksandra Kornejčuka (Oleksandr Kornìjčuk)   u režiji Dušana Antonijevića (1946), uloga Kaline u Zoni Zamfirovoj Stevana Sremca u režiji Svetozara Milutinovića (1946), uloga Rine u komediji Pokojnik Branislava Nušića u režiji Josifa Srdanovića, uloga Alis Foster u Dođoše do grada Džona Pristlija u režiji Predraga Dinulovića (1946) i uloga Vanje Aljoščenko u predstavi Ruski Ljudi Konstantina Simonova u režiji Nadežde Zamfirović (1946).  U vreme angažmana bračnog para Popović u NP Niš predstave su postavljane za sedam do deset dana.  (Radojković 1987, 29– 42)

Povratak u Beograd

Neprekidni rad, veliki broj predstava i nemogućnost da se brinu kako treba o ćerki Mini doveli su do toga da su se Mavid Popović i Mira udaljili jedno od drugog.  Iako Mira Todorović i Mavid više nisu bili zajedno odlučili su da sa ćerkom Minom odu u Beograd i da ponovo pokušaju da postanu članovi Narodnog pozorišta. Bili su smešteni u stanu Mirine majke Danice koja je u Cetinjskoj 6 živela sa sinom Borom.  Na audiciji u Narodnom pozorištu su izveli Medveda A. P. Čehova, ali komisija im nije dala zeleno svetlo. Uporna Mira je onda otišla kod Jovana Popovića, direktora Drame koji je imao pragmatičan stav da je ansambl NP već dovoljno veliki i da mu nisu potrebni novi glumci. Međutim, kada je upravnik čuo šta je sve Mira igrala u NP Niš i da je igrala i u predstavi Platon Krečet, ponudio joj je da odigra jednu predstavu kao probu. Predstavu su gledali Jovan Popović, dr Hugo Klajn, Milan Bogdanović, Raša Plaović, Ljubiša Jovanović, Branislav Borozan i Milan Đoković. Upornost se isplatila i Mira Todorović je primljena u Narodno pozorište. U to vreme po Narodnom pozorištu se proneo glas da međunarodno priznati reditelj Bojan Stupica i arhitekta Momčilo Belobrk grade novo pozorište i da se okuplja novi ansambl od najboljih glumaca iz cele Jugoslavije po ugledu na moskovski MHAT. Iz Narodnog pozorišta su izabrani Raša Plaović, Ljubiša Jovanović i Milivoje Živanović. Naziv budućeg pozorišta je bilo Jugoslovensko dramsko pozorište. Mira Todorović je bila u podeli za predstavu Šuma Aleksandra Nikolajeviča Ostrovskog (Алексáндр Николáевич Острóвский) koju je trebalo da režira dr Hugo Klajn u Narodnom pozorištu, ali je od Božidara Drnića svog kolege i prijatelja čula da su on i Ljubiša Jovanović preporučili Bojanu Stupici da i ona pređe u to novo pozorište.

Jugoslovensko dramsko pozorište

Zbog radova na zgradi novog Jugoslovenskog dramskog pozorišta probe čak tri predstave u režiji Bojana Stupice (Kralj Betajnove Ivana Cankara, Ujka Vanja A. P. Čehova i Ribarske svađe Karla Goldonija /Carlo Goldoni/) su održavane u evangelističkoj crkvi na Bajlonijevoj pijaci. Premijere ove tri predstave su održane 3, 6, i 10. aprila 1948. godine što je pozorišni podvig koji niko nije uradio ni pre ni posle. Mira Todorović je bila u podeli za ulogu Lucijete u predstavi Ribarske svađe Goldonija, ali je zbog tuberkuloznog napada na generalnoj probi morala da ode na lečenje na Golnik u Sloveniju. Ulogu Lucijete je odigrala na premijeri Kapitalina Erić. Bojan Stupica i Mira Todorović, koja je još uvek bila pacijent u sanatorijumu Golnik su se venčali u Kranju, 8. maja 1948.  (Stupica 2013, 84, 101, 106)

Svoj debi na sceni Jugoslovenskog dramskog pozorišta je imala krajem decembra 1948. godine kao Dunjka u predstavi Ljubov Jarovaja Konstantina Trenjova u režiji Bojana Stupice (Miroslav Belović asistent). Jedna grupa pozorišnih dušebrižnika je pokušala da uspori i/ili da onemogući rad na predstavi Ljubov Jarovaja. Međutim, upravnik Velibor Gligorić je uspeo da nađe diplomatski način da se proces proba nastavi, uz određene korekcije, i da se predstava dovede do premijere. Mira Stupica je igrala Petrunjelu u predstavi Dundo Maroje u adaptaciji Marka Foteza i režiji Bojana Stupice (1949), kada je usledio talas kritičarskih reakcija protiv samo njima uočenog formalizma. Takvi kritičari su zapravo bili protiv slavljenja života, smeh i pozorišta u Stupičinim predstavama koje nisu odgovarale njihovom jedinstvenom kalupu. Na drugoj strani gde god je Dundo Maroje gostovao bio je obasipan hvalospevima: Zagreb, Beč, Prag, Moskva, Lenjingrad, Budimpešta.

Mira Stupica je uvek bila vezana za svoju porodicu tako da je primetila da njen brat Bora ima talenat za glumu. Dok je Bora služio vojni rok u Skoplju predložila mu je da pokuša da upiše glumu na Akademiji u Beogradu. Bora je polagao prijemni i bio primljen sa Ljubom Tadićem, Slobodanom Perovićem, Rastislavom Jovićem, Tomom Kuruzovićem  i Markom Todorovićem. Neumorni Bojan Stupica je nastavio da pravi velike predstave jednu za drugom: u novembru 1949. godine Stupica postavlja čuveni komad Talenti i obožavaoci Aleksandra Nikolajeviča Ostrovskog sa Mirom Stupicom kao Njeginom, zatim postavlja komad Fuente ovehuna Lope de Vege (Felix Lope de Vega Carpio) (1951), Volpone Bena Džonsona (Ben Jonson) u dramatizaciji Štefana Cvajga (Stefan Zweig) (1951) gde je Mira Stupica igrala Kaninu, Ledu Miroslava Krleže gde je Mira Stupica igrala Melitu a Marija Crnobori Klaru (1953) i Mirandolinu Karla Goldonija (1953) u kojoj je Mira Stupica igrala naslovni lik. Mira Stupica je bila rado viđena i u podelama drugih reditelja kao što je Mata Milošević koji joj je dodelio ulogu Vasilise Karpovne u drami Na dnu Maksima Gorkog (1953). (Volk 1997, 404, 405, 407, 408, 410, 411)

A onda je usledila predstava Krvave svadbe Federika Garsije Lorke (Federico Garcia Lorca) u režiji Bojana Stupice u kojoj je Mira Stupica igrala Verenicu (1954). Od ove premijere se mnogo očekivalo, ali zaneseni ansambl JDP-a je već posle premijere dobio negativnu recepciju dr Huga Klajna, Milana Dedinca i Jovana Ćirilova, pa čak i nekadašnjeg nadrealiste i ambasadora Marka Ristića. Negativni sud(ovi) o predstavi su prevagnuli, Krvave svadbe su proglašene za promašaj i predstava je skinuta sa repertoara JDP-a. Međutim, bilo je i suprotnih mišljenja pozorišnih autoriteta kakav je bio Bora Glišić:

„Sve kao u snu, u stihovima, u muzici, u bojama titra, treperi – u silnoj bez granica i međa, umetničkoj stvarnosti Stupice i Lorke. Bojan Stupica je, poput Lorke, brišući sva realna materijalna omeđavanja kao bezbitni privid, izumeo najveće mogućnosti scene i glume, kojima je Lorku ostvario u rafiniranoj apoteoznoj ekstazi kao što bi to učinili De Falja, Stravinski, Goja ili El Greko; posmrtni marševi smrti ili ode radosti životu. Sve u zbiru predstavljalo je vrhunce njegovog poimanja moralnog pozorišta. Nemogućno je ne ponoviti kao i onda, posle premijere: od svih predstava viđenih u svetu ili kod nas, da li bi se ikoja mogla meriti sa genijalnošću Stupičinih Krvavih svadbi.” (Stupica 2013, 147, 144)

Odlazak u Zagreb i Hrvatsko narodno kazalište

Negativni  stav o rediteljskoj estetici Bojana Stupice doveo je do toga da Stupica dogovori odlazak sa Mirom Stupicom u Zagreb gde je pre Drugog svetskog rata režirao dve predstave u Hrvatskom narodnom kazalištu (HNK). Stupičin uslov je bio da HNK primi i Boru, Mirinog brata, koji je posle dve godine napustio angažman u Beogradskom dramskom pozorištu. Bora Todorović je bio u angažmanu u HNK od 1957– 1961. godine. Osim pređašnjeg rada reditelja Bojana Stupicu i glumicu Miru Stupicu su preporučila gostovanja JDP-a sa predstavama:  Dundo Maroja, Ljuba Jarovaja, Kralj Betajnove i Talenti i obožavaoci.  U to vreme Hrvatsko narodno kazalište je teklo teške dane jer je Branko Gavela sa nekoliko glumaca prešao u novoosnovano Zagrebačko dramsko kazalište. Prva premijera u HNK je bila Večera u osam Džordža S. Kaufmana i Edne Farber (1955) koja je bila pravi pozorišni san –  spektakl  u kome su se „dizali klaviri, putovale su kulise, igrale su sjene, defilirale su prave revije toaleta…” Stupica je dobio priliku da se bavi i pedagoškim radom jer ga je Branko Gavela pozvao da drži časove studentima glume na zagrebačkoj Akademiji. Posle Večere u osam Bojan Stupica je postavio predstave Sveta Ivana Džordža Bernarda Šoa (George Bernard Shaw) (1955), Glorija Ranka Marinkovića (1955) i Kolomba Žana Anuja (Jean Anouilh) (1956) u kojima je naslovne uloge poverio Miri Stupici. O ulozi Mire Stupice u predstavi Sveta Ivana svedoči dramski pisac Marijan Matković: „Očekivali smo mnogo, Mira Stupica ne samo da nije tom očekivanju ostala dužna, ona nam je svojom kreacijom šoovske seljačke devojke Ivane dala mnogo, mnogo više od očekivanja. Pobijedivši efemerni dojam, ostavila je doživljaj koji se ne zaboravlja.” (Pašić 2019, 115 i 119, 126)

Povratak u Beograd i u Jugoslovensko dramsko pozorište

Bojan i Mira Stupica su ponovo uspostavili saradnju sa Jugoslovenskim dramskim pozorištem posle odlaska iz zagrebačkog HNK. Bilo je to vreme kada su afirmisani glumci alternirali jedni drugima tako da je Mira Stupica bila alternacija Oliveri Marković kao Grušenjki u predstavi Braća Karamazovi F. M. Dostojevskog u režiji Tomislava Tanhofera (1957). Ova predstava je na velika vrata uvela Branka Plešu u antologijskoj ulozi Ivana Karamazova. Stupica je sa razbokorenom maštom režirao Gospođu ministarku Branislava Nušića (1958) sa Mirom Stupicom u naslovnoj ulozi. Umesto jedinstva mesta Stupica radnju prebacuje u salon, u kuhinju, u baštu, na stepenište i devastirani hodnik i kao da je sve to bilo malo koristi rotacionu binu čime maksimalno ubrzava predstavu. Naravno, na čuđenje kritičara kakav je bio Eli Finci, koji zna kako treba postavljati Nušića i da Mira Stupica jednostavno nije za gospođu ministarku. Ili njegovim rečima: „Mira Stupica, u naslovnoj ulozi, posle Žanke Stokić i Ljubinke Bobić, koje svaki pozorišni čovek zna ona nije imala prirodnih uslova, ili da propadne; čemu se ona odupirala oslanjajući se na svoj impulsivni glumački instikt. Ja ne znam da li će to zazvučati kao kompliment: Mira Stupica  ima sve preduslove da se uvuče u kožu Živke ministarke, sem jednog, možda fizički najvažnijeg: da napabirči još deset godina života (i sve što već sa tim ide)! Njena ministarka ima isuviše scenskog šarma, isuviše moderne ženske razmaženosti, koja ima, za sada, i svoj čulni prizvuk u glasu, svoju izrazitu žensku privlačnost.” (Finci 1965, 32, 33)

I sama Mira Stupica je kroz autorefleksiju pokušavala da objasni kako su je doživljavali kao ženu i glumicu. Ponekad se dešavalo da se ova dva plana pretope u oku posmatrača i ne malog broja obožavatelja: „Kao žena izazivala sam u muškarcima žestoke strasti, nešto onim što mi je priroda podarila,  ali i mnogo onom glorijom što su mi je moje zanosne scenske junakinje pridodavale. Celog života imala sam muku – ne  kako dobiti nego kako odbiti i otići od muškarca. Često bi me njihova posesivnost plašila i trebalo mi je mnogo umeća i strpljenja da ih nekako dovedem razumu. Neki put ne bih uspevala, pa je onda sve bilo bolno i ružno.” (Stupica, 2013, 166)

Mira Stupica je igrala Paolu u predstavi Za Lukreciju Žana Žirodua (Jean Giraudoux) u režiji Mate Miloševića (1958) i Poli Pičam u Operi za tri groša Bertolta Brehta (Bertolt Brecht)  (1959). Kada je Milan Dedinac 1959. godine postao upravnik JDP-a Stupica je napustio JDP deset dana pre premijere predstave Opera za tri groša Bertolta Brehta. Predstavu je doveo do premijere (po Stupičinom nalogu) njegov asistent Ljubomir Muci Draškić, student druge godine režije na FDU. Mira Stupica je nastupila i u recitalu jugoslovenskih pesnika pod nazivom Pesme bola i junaštva u JDP-u (1959).

Atelje 212

Nedugo posle odlaska iz JDP-a, Bojan Stupica je na Bulevaru revolucije sreo Miru Trailović i pokazao spremnost da sarađuje sa Ateljeom 212. Naravno, predlog je oberučke prihvaćen, a agilni Stupica je počeo od unapređivanja tehničke opreme pozornice u zgradi „Borbe”. Uveo je bolju organizaciju rada i promene u repertoaru, založio se za formiranje stalnog honorarnog glumačkog ansambla na godinu dana i poveo kampanju za zidanje nove zgrade za Atelje 212. Trailovićeva je to prihvatila u paketu sa projektom nove zgrade Ateljea 212 u ulici Lole Ribara. Stupica je projektovao multifunkcionalnu salu koja je bila daleko ispred svog vremena.  (Teatron 33/4/5, 1981, 47)

U Ateljeu 212 Mira Stupica je igrala Danicu u predstavi Ljubav Milana Đokovića u režiji Zorana Ristanovića (1959), Martu u Nesporazumu Albera Kamija (Albert Camus) u režiji Mire Trailović (1960) i Ledi Elbernon u Razmeni Pola Klodela (Paul Claudel)  u režiji Predraga Bajčetića (1962).

Narodno pozorište u Beogradu

Sledeća pozorišna stanica Bojana i Mire Stupice je bila povratak u Narodno pozorište, gde je Bojan Stupica režirao predstavu Idiot F. M. Dostojevskog. U ovoj predstavi Ljuba Tadić je igrao Rogožina, Vasa Pantelić je igrao Kneza Miškina, a Mira Stupica je igrala Nastasju Filipovnu (1959). Zatim su usledile predstave Šta god hoćete (Bogojavljenska noć) Viljema Šekspira sa Mirom Stupicom u ulozi Viole (1960) i nezaboravna predstavu Madam Sen Žen Viktorijena Sardua (Victorien Sadou) u režiji Bojana Stupice u kojoj je Mira Stupica igrala Katarinu, naslovnu junakinju (1961). Umetnički tandem Stupica je nastavio da niže zajedničke predstave tokom šezdesetih godina prošlog veka: Mira Stupica je igrala ulogo Gruše Vahadze u predstavi Kavkaski krug kredom Bertolta Brehta (1963), Milionerku u Milionerki Bernarda Šoa (1964), Mašu Dolomanovu – Vejavicu u Lopovu Leonida Leonova (1965) i Damu u predstavi Armstrongovo poslednje laku noć Džona Ardena (John Arden) (1967). Igrala je Alisu Mor u predstavi Tomas Mor Roberta Bolta u režiji Arse Jovanovića (1965), Anu Karenjinu u predstavi Ana Karenjina L. N. Tolstoja  u režiji Milenka Maričića (1966), Branku u Posle ljubavi Milana Đokovića u režiji Bore Grigorovića (1968) i Jakvintu u Jakvinti, theatralia Singidunum Dragutina Ilića u korežiji Braslava Borozana i Bore Grigorovića (1968).

Kada je Bojan Stupica preminuo 1970. godine Mira Stupica je došla u situaciju da rekapitulira njihovo životno i profesionalno putešestvije da bi mogla da krene dalje. Od pomoći su joj možda bili razgovori sa velikim glumcem Ljubišom Jovanovićem:

Pitala sam Ljubišu Jovanovića: „Zašto me Bojan nije upozorio da ne trošim tako neumereno emocije i suze na pozornici? Sad znam da ih treba dobro prigušiti, jer ljudska muka da se u bolu sačuva dostojanstvo potresa mnogo više od potoka suza.” Odgovorio mi je:  „Bojan je bio mudrac. Tvoje zdanje, tvoje glumačko zdanje, stajalo je na četiri stuba: mladost, emocija, lepota i talenat. Iskustvo nisi imala. Iskustvo se ničim sem godinama ne može steći. Na ta četiri stuba stajala je tvoja pozorišna građevina. Da ti je bilo koji kamen izvukao, da ti je emocije izmakao, tvoja bi se zgrada nakrivila, a možda i pala. Nije hteo da ti izbije jedan oslonac. Čekao je da sazriš, stekneš lično iskustvo i njime odmeriš i usmeriš sve elemente koje kao glumac nosiš. E, pa sad si u redu.” (Munitić 2008, 17)

Posle smrti Bojana Stupice (1970) igrala je po jednu predstavu godišnje do 1976. godine:  Ledi Milford u Spletki i ljubav Fridriha Šilera u režiji Jovana Milićevića (1971), Kristinu u Crnina pristaje Elektri Judžina O’ Nila (Eugene O’ Neill) u režiji Milenka Maričića (1972), Barunica Kasteli Glembaj u drami Gospoda Glembajevi Miroslava Krleže u režiji Milenka Maričića (1973), Pelagija Vlasova u predstavi Mati Bertolta Brehta u režiji Predraga Dinulovića (1975), Žana Marija u Rukama Žane Marije Žana Anuja u režiji Predraga Dinulovića (1976), Krstinja u Ognjištu Žarka Komanina u režiji Paola Mađelija (Paolo Magelli)  (1976) i oproštajna uloga Stane u Stanoju Glavašu Đure Jakšića u režiji Gradimira Mirkovića (1979). Po sopstvenoj volji posle ove uloge otišla je ranije u penziju, bez žaljenja.

Povlačenje iz glume i poslednje uloge

„Nisam otišla sa gorkim osećanjem. Otišla sam veoma razložno, svesno. Mislila sam: možda je dobro da se uklonim. Bila sam veličina, pozorišna veličina koju nisu umeli da upotrebe, za koju su već malo mislili da je antikni komad nameštaja,  ali nisu znali šta će s njim. I htela sam da nađem tu pravu relaciju: kad odem iz pozorišta, da vidim jasno koliko sam ja pozorištu potrebna i koliko je pozorište potrebno meni. Jer, bilo je pred kraj svake sezone: Bože, šta će Mira Stupica da igra?… Sem toga, osetila sam da me jedan broj mladih glumaca ne poznaje dovoljno, da je negde u njima crv sumnje: da li je baš tako bilo, da li je toliko značilo, da li je baš toliko vredelo. Nisam htela da im zauzimam mesto.” (Pašić 2019, 156)

Međutim, iako je bila u penziji Mira Stupica nije mogla da se odupre pozorišnom zovu i predlogu reditelja Paola Mađelija da igra Ignaciju u njegovoj postavci predstave Večeras improvizujemo Luiđi Pirandela (Luigi Pirandello)  u Beogradskom dramskom pozorištu, uz harizmatičnog Đuzu Stojiljkovića koji je igrao Frulicu (1983). Ljubomir Draškić, verni saradnik i prijatelj njenog muža Bojana otvorio joj je vrata za saradnju u predstavama Ateljea 212. Draškić je pozvao Miru  Stupicu da igra Mariju u predstavi Marija se bori sa anđelima Pavela Kohouta (1984). Stupica je napravila veličanstvenu kreaciju glumice Marije kojoj je zabranjeno da igra u pozorištu, ali ona sprema predstavu sobnog pozorišta koja je bila onemogućena. Partnerska igra sa Đorđem Jelisićem kao Marijinim mužem predstavlja neke od najblistavijih glumačkih trenutaka Ateljea 212. Ljubomir Draškić i naredne godine angažuje Miru Stupicu da igra ulogu Poli Pičam, ženu šefa razbojnika Vilijama Pičama (Vlastimir Đuza Stoiljković) u njegovoj postavci Prosjačke opere Vaclava Havela. Svoje glumačko umeće Mira Stupica je pokazala i kao Lučija u Svećaru Đordana Bruna (Giordano Bruno) u režiji Ljubomira Draškića (1992). (Cvetković et al. 2006, 509, 521, 554)

U zrelim glumačkim godinama ali duhovno i stvaralački mlada Stupica je uspostavila saradnju sa novoosnovanim Zvezdara teatrom. U predstavi Tetovirane duše Gorana Stefanovskog u režiji Slobodana Unkovskog igrala je Altanu (1986), u predstavi Zvezda na čelu naroda Milice Novković u režiji Vlade Lazića igrala je Persu (1989), u predstavi Đeneral Milan Nedić Siniše Kovačevića u režiji Jovice Pavića igrala je Živku Nedić sa Brankom Petrić kao alternacijom (1992), a u predstavi Naši sinovi Vojislava Jovanovića- Maramba u režiji Jagoša Markovića igrala je Babu Jovanu (1995). Mira Stupica je u Jagošu videla nešto od duha Bojana Stupice i postojala je obostrana želja za novom saradnjom. Jagoš joj je tri godine kasnije ponudio da igra Ranjevsku u njegovoj postavci Čehovljevog Višnjika, ali ona je znala (posle konsultacije sa Lj. Draškićem), da je ova uloga došla kasno i da više jednostavno nije za nju. (Pašić 2009, 351, 355,360, 362)

Oni sretnici koji su imali prilike da vide njenu ulogu Princeze Ksenije u predstavi Princeza Ksenija od Crne Gore Radmile Vojvodić u režiji Branislava Mićunovića i produkciji Kraljevskog crnogorskog narodnog pozorišta Zetski dom sa Cetinja (1994) mogli su da se uvere da Mira Stupica i dalje suvereno vlada scenom i da je dalje jedinstvena i neponovljiva. U ovoj predstavi Stupica je napravila minjonku (izraz Rahele Ferari za malu ulogu) kojoj posebnu pažnju posvećuje Ranko Munitić u svojoj knjizi Mira Stupica glumica veka:

„Igrajući osobu čiji je dugi vek (osamdeset leta) prepun najraznolikijih doživljaja, iskustava, iskušenja, zavrzlama, obrta i emocija, od najlepših do najbolnijih, u isti mah ona igra damu poodmakle dobi koja se pređenog puta seća i rado i neizbežno: pri čemu se, pričajući, služi spontanom slobodom i asocijativnošću (u izboru motiva, u intonaciji, u preskakanju s teme na temu i iz jednog raspoloženja u drugo, u neprestanom menjanju forme i boje kazivanja) kakvima raspolažu deca i prosedele mudrice, oni koje još nije uhvatila – ili više ne koči – disciplina propisana srednjim, uštogljenim delom života. I odjednom se, kroz vilinsku koprenu Mirinog lica, u toj struji u penušavoj kaskadi Ksenijinog kazivanja i prikazivanja, počinju pojavljivati i neki drugi zvuci, neke slutnje, uspomene, jeke, izbledele no prepoznatljive konture živih bića koja već videsmo, jednom, negde, davno, videsmo i ne zaboravismo. Behu to naznake, hitre, lepršave, mnoštva mirinih likova.” (Munitić, 2008, 133)

Ranko Munitić je iskoristio vokabular pozorišne antropologije Euđenija Barbe u pokušaju da objasni tajnu umetnost glume Mire Stupice. Možda je takav pristup (delimično) tačan ali umetnost glume Stupice uporno odoleva tumačenjima čemu svedoči Mija Aleksić njen kolega i saputnik na sceni:

„Često gledamo glumce koji na sceni najiskrenije plaču, a publika ostaje ravnodušna. Lepo im se suze kotrljaju niz obraze, ali osećam da u publici to ne odzvanja. A bivao sam svedok kad je Mira jednim okom, onim koje je skriveno od publike, namigivala na nas partnere, a drugo oko je ovlažila; publika u sali je ridala. Umela je da uveri publiku da je to tako kao što se dešava na sceni, da drukčije ne može biti nego sam život. Varamo mi publiku kostimom, scenografijom, raznim efektima. Ali, veoma su retki glumci koji prevare publiku i glumom svojom. Mira je takav majstor, veliki majstor.” (Teatron 36/37/38 1982, 25)

 

Filmske uloge

Mira Stupica je glumila u 22 tematski i žanrovski različitih filmova koji su bili inspirisani proznim i dramskim delima, periodom za vreme i posle Drugog svetskog rata, savremenom tematikom i autorskim filmovima Miće Popovića, slikara i reditelja. U grupi filmova koji su bili inspirisani proznim ostvarenjima su Bakonja fra Brne po delu Sime Matavulja gde je igrala Mašu u režiji Fedora Hanžekovića (1951). Sa istim rediteljem je sarađivala na filmu Stojan Mutikaša po romanu Svetozara Ćorovića (1954). Igrala je Mariju u filmu Samrtno proleće po romanu Lajoša Zilahija u režiji Stevana Petrovića (1973). Stoiljko Stole Janković je na osnovu Narodnog poslanika Branislava Nušića snimio istoimeni film (1964), dok je Vuk Babić napravio dramaturški mix dve komedije Pokojnik i Ožalošćena porodica Branislava Nušića i snimio film Pre rata (1966).

U grupi filmova koji su  vremenski situirani za vreme i posle Drugog svetskog rata su: Krvava bajka u režiji Branimira Torija Jankovića gde igra Piljakovu majku (1969), Doručak sa đavolom Miroslava Mike Antića gde igra Olgu (1971), koji je posle Pulskog festivala bio u bunkeru nekoliko decenija, Zvezde su oči ratnika Branimira Torija Jankovića gde igra Nanu (1972), Kako umreti u režiji Miomira Mikija Stamenkovića (1972) i Sablazan u režiji Dragovana Jovanovića (1983). Snimila je više filmova koji se bave savremenom tematikom: U mreži po scenariju Vladimira Kolara gde je igrala lik Marije (1956) prethodnica novog talasa, Dan četrnaesti u režiji Zdravka Velimirovića (1960), srpsko-nemačka koprodukcija Muški izlet (Herrenpartie) po scenariju Arsena Diklića u režiji Volfganga Štautea (Wolfgang Staudte) (1964), Mali čovek u režiji Živana Žike Čukulića gde je igrala lik Nade (1957), Palma među palmama u režiji Mila Đukanovića gde igra prostitutku Palmu koja želi da ostvari pravo na penziju (1967), Sunce tuđega neba u režiji Milutina Kosovca (1968), Neka daleka svjetlost u režiji Josipa Lešića gde je igrala Uroševu suprugu (1969). Mića Popović, slikar i reditelj je režirao nekoliko filmova a Mira Stupica je igrala u dva njegova filma koji se bave demitologizacijom Prvog srpskog ustanka – Roj iz 1966. (uloga Stojanke) i perioda posle Drugog svetskog rata – Delije u kome Stupica igra Uplakanu majku i koji ima prolog eksperimentalnog karaktera (1968).

Uloge na televiziji – TV drame i serije

Stupica je igrala u 9 TV drama, a najviše je sarađivala sa Mirom Trailović: Siromašni mali ljudi Antona Pavlovića Čehova (1961), Nesporazum Albera Kamija (1972) i Poseta stare dame Fridriha Direnmata (1976). Igrala je i u TV dramama  Gospodarev zet Ilije M. Petrovića/Dejana Penčića Poljanskog u režiji Dragoslava Lazića (1978) i Težak put France Bevka u režiji i adaptaciji Matjaža Klopčiča (1974). Igrala je u TV serijama koje se bave savremenom problematikom i u TV serijama koje se bave događanjima uoči i tokom Drugog svetskog rata. Od tv serija koje se bave savremenom problematikom ističu se TV Bukvar  Aleksandra Popovića gde je igrala Kiku Bibić (1968–1969) i Operacija 30 slova (1969–1974) koje su imale za cilj opismenjavanje odraslih, Priče iz fabrike po scenariju Slobodana Stojanovića u režiji Vojislava Milaševića (1986) i Otvorena vrata autorskog tandema Biljana Srbljanović i Miloš Radović, koji je režirao veliki broj epizoda  (1995). U drugoj grupi TV serija su Sedam sekretara SKOJ-a po scenariju Radivoja Cvetičanina u režiji Dragoslava Lazića  (1981) u kojoj Mira Stupica igrala majku Zlatka Šnajdera, Španac po scenariju Siniše Pavića i u režiji Save Mrmka (1982) gde igra majku Žikice Jovanovića Španca i Ranjenik Siniše Pavića i u režiji Save mrmka (1989) gde igra Staricu. (Petrović i Šukuljević 1982, 113–138)

Radio drame

U periodu od 1953. do 1985. godine igrala je u 48 radio drama, u kojima je njen neponovljivi glas i emotivna izražajnost došla do punog izraza.  Najčešće je glumila u radio dramama  reditelja Slobodana Sedlara: Ostrvce u dalekom moru Žilbera O. P. (1961), Pohorski bataljon Franca Filipčiča (1961), Slatko i gorko Filipa Vajde (1962), Kola Brenjon Romena Rolana (Romain Rolland) (1963),  Generalna proba Julije Nojman (1964) i Marisa Andreja Hinga (1967). Plodnu saradnju je imala i sa rediteljkom Mirom Trailović: Susret na stepeništu Lajoša Zilahija (1958), Slučaj Mihajla Zauveka Jovanke Jorgačević (1959), Оrest Jovana Hristića (1961) i Pogreb nezahvalnika Miodraga Ilića (1965). Igrala je i u radio dramama reditelja koji su bili poznati po svom eksperimentalnom pristupu kao što su to bili Arsenije Jovanović: Na samrti Viljema Foknera (1962) i Grobnica za Borisa Davidoviča Danila Kiša (1985) i Boda Marković:  Nešto na drumu Grozdane Olujić (1969), Mala nezgoda Džejmsa Sondersa (James Saunders) (1970) i Oslobođenje Valjeva Petra Pajića (1981).

Nagrade

Tokom svoje duge i uspešne glumačke karijere Mira Stupica je dobila mnogo nagrada za svoje pozorišne i filmske uloge: Saveznu nagradu FNRJ za ulogu Petrunjele u predstavi Dundo Maroje Marina Držića u režiji Bojana Stupice dobila je 1949. godine, dobitnica je dve nagrade koje dodeljuje grad Zagreb za uloge Ivane (1955) i Glorije (1956).  Dobitnica je Sterijine nagrade za ulogu Princeze Ksenije (1994) i Specijalne nagrade Sterijinog pozorja za životno delo (1983), dobitnica je dva Zlatna lovorova venca MESS-a za uloge Marije (1983) i Ignacije (1984) dok je treći Zlatni lovorov venac dobila za životno delo (1987). Dobitnica je Nagrade „Dobričin prsten” za životno delo Udruženja dramskih umetnika Srbije (1981) i Povelje Najbolja glumica 20. veka u izboru dramskih umetnika (2000).

Za svoje filmske uloge dobila je sledeće nagrade: Zlatnu arenu u Puli za film Stojan Mutikaša (1954), Zlatnu arenu u Puli za film Roj (1966) i Zlatnu filmsku traku međunarodnog instituta za kinematografiju SR Nemačke za film Muški izlet (1966). Što se tiče društvenih priznanja dobitnica je Sedmojulske nagrade (1949), Vukove nagrade za značajne rezultate u stvaralačkom radu u prosveti i kulturi Srbije (1969), Ordena 3. reda (1949) i Ordena zasluga za narod sa Crvenom zvezdom (1975). (Šukuljević Marković 2001, 34, 35)

Poslednje godine i knjiga Šaka soli

Šta ostaje kad umire glumac pita se Miro Gavran u svojoj poznatoj duodrami. Kada je Mira Stupica preminula 2016. godine u domu za stara lica ostali članovi uže porodice: unuka Mia, praunuk Maksim i nastavljači pozorišne dinastije Todorović: glumci Srđan Žika Todorović i Dana Todorović (i spisateljica), sećanja na dramske likove koje je igrala i njihove sudbine,  kritički zapisi, hroničarski tekstovi, sećanja kolega, filmovi, TV serije i poneka knjiga. Mira Stupica je i sama napisala Šaku soli, veoma čitanu knjigu o svom životnom pozorištu i pozorišnom životu koji je delila sa Bojanom Stupicom i putešestvija sa mnogim velikanima kulture i umetnosti. Mira Stupica u knjizi Šaka soli zaključuje da se glumcima iz generacije u generaciju ne oprašta starost koja polako ali sigurno dovodi do toga da bledi interes publike, reditelja i uprava pozorišta.  Glumac ili glumica se onda seli u svoj teatar sećanja igrajući možda tu i tamo za sebe ili za odabrane poneku scenu do konačne tišine kada se spusti zavesa života.

Uloge u pozorištu (izbor)

Zvezdara teatar

Baba Jovana, Naši sinovi,  1995.

Anđelija Nedić-Vukić, Đeneral Milan Nedić, 1992.

Persa, Zvezda na čelu naroda,  1989.

Altana, Tetovirane duše,  1986.

 

Kraljevsko crnogorsko narodno pozorište Zetski dom, Cetinje

Princeza Ksenija, Princeza Ksenija od Crne Gore, 1994.

 

Atelje 212

Lučija, Svećar, 1992.

Elizabet Pičam, Prosjačka opera, 1985.

Marija, Marija se bori s anđelima, 1984.

Ilse, Divovi iz planine, 1974.

Alisa, Play Strindberg, 1972.

Ledi Elbernon, Razmena, 1962.

Marta, Nesporazum, 1960.

Danica, Ljubav, 1959.

 

Beogradsko dramsko pozorište

Večeras improvizujemo, Beogradsko dramsko pozorište, 1983.

Narodno pozorište, Beograd

Stana, Stanoje Glavaš, 1979.

Krstinja, Ognjište, 1976.

Žana Marija, Ruke Žane Marije,  1976.

Pelagija Vlasova, Mati,  1975.

Barunica Kasteli Glembaj, Gospoda Glembajevi, 1973.

Kristina, Crnina pristaje Elektri,  1972.

Ledi Milford, Spletka i ljubav,  1971.

Katarina, Madam Sen Žen,  1961.

Bat Seba, Car David,  1961.

Viola, Šta god hoćete (Bogojavljenska noć), 1960.

Nastasja Filipovna, Idiot, 1959.

Valja Aljoščenko, Ruski ljudi, 1946.

Ana Smirnova, Negde u Moskvi, 1945.

Meri Piribingl, Cvrčak na ognjištu, 1945.

Gospođica, Sunce, more i žene, 1943.

Katica, Kir Janja, 1942.

Dorina, Tartif,  1942.

Druga devojka, Đido, 1941.

 

Hrvatsko narodno kazalište

Kolomba, Kolomba,  1956.

Večera u osam,  1955.

Sveta Ivana, Sveta Ivana,  1955.

Sestra Magdalena i Glorija, Glorija, 1955.

 

Jugoslovensko dramsko pozorište

Poli Pičam, Opera za tri groša, 1959.

Paola, Za Lukreciju,  1958.

Živka ministarka, Gospođa ministarka, 1958.

Grušenjka, Braća Karamazovi, 1957. (alternacija)

Lucijeta, Ribarske svađe, 1956.

Verenica, Krvave svadbe,  1954.

Mirandolina, Mirandolina, 1953.

Melita, Leda, 1953.

Vasilisa, Na dnu, 1953.

Kurtizana Kanina, Volpone,  1951.

Lavrencija, Fuente ovehuna,  1951.

Njegina, Talenti i obožavaoci,  1949.

Petrunjela, Dundo Maroje, 1949.

Dunjka, Ljubov Jarovaja, 1948.

 

Narodno pozorište Niš

Olga, Najezda, 1945. (alternacija)

Vilerova, Srebrna kutija, 1945.

Prosta devojka, 1945, (alternaacija)

Dragica, Protekcija, 1945.

Zina Suđakina, Očev dom, Niš, 1945. (alternacija)

Ana petrovna Smirnovna, Negde u Moskvi, Niš, 1945.

Meri Piribingl, Cvrčak na ognjištu, 1945.

Dara, Gospođa ministarka, 1946.

Lida, Platon Krečet, 1946.

Kalina, Zona Zamfirova, 1946.

Rina, Pokojnik, 1964.

Alis Foster, Dođoše do grada,1946.

Vanja Aljoščenko, Ruski ljudi, 1946.

 

Podrinjsko narodno pozorište „Janko Veselinović”

Anuka Burmazović, Na bunaru, 1945.

Uloga bez imena, Putem cveća, 1945.

 

Šabačko zanatlijsko diletantsko pozorište „Janko Veselinović”

Alma, Čast, 1943.

Žena, Žena satana, 1943.

Ciganka, Ugašeno ognjište, 1943.

 

Umetničko pozorište

Puk, San letnje noći, 1942 (k.g)

Služavka Klodina, Žorž Danden, 1941.

Druga devojka, Žena u pozadini, 1941.

Heruvim, Figarova ženidba, 1941.

Sofija, Spletka i ljubav, 1941.

Sara, Dva cvancika,  1941.

 

Uloge u filmovima (izbor)

Sablazan u režiji Dragovana Jovanovića, 1983.

Marija, Samrtno proleće u režiji Stevana Petrovića, 1973.

Nana, Zvezde su oči ratnika Branimira Torija Jankovića, 1972.

Kako umreti u režiji Miomira Mikija Stamenkovića, 1972.

Olga, Doručak sa đavolom Miroslava Mike Antića, 1971.

Piljakova majka, Krvava bajka u režiji Branimira Torija Jankovića,1969.

Uroševa supruga, Neka daleka svjetlost u režiji Josipa Lešića, 1969.

Rosa, Sunce tuđega neba u režiji Milutina Kosovca, 1968.

Uplakana majka, Delije u režiji Miće Popovića, 1968.

Palma, Palma među palmama u režiji Mila Đukanovića, 1967.

Sarka, Pre rata u režiji Vuka Babića, 1966.

Stojanka, Roj u režiji Miće Popovića, 1966.

Pavka, Narodni poslanik u režiji Stoiljka Stoleta Jankovića, 1964.

Miroslava, Muški izlet (HERRENPARTIE) u režiji Volfganga Štautea (Wolfgang Staudte), 1964.

Kristina, Dan četrnaesti u režiji Zdravka Velimirovića, 1960.

Nada, Mali čovek u režiji Živana žike Čukulića, 1957.

Marija, U mreži u režiji Bojana Stupice, 1956.

Gazdarica Anđa, Stojan Mutikaša u režiji Fedora Hanžeković, 1954.

 Maša, Bakonja fra Brne u režiji Fedora Hanžekovića, 1951.

 

TV DRAME (izbor)

Siromašni mali ljudi Antona Pavloviča Čehova, 1961.

Nesporazum Albera Kamija, 1972.

Poseta stare dame Fridriha Direnmata, 1976.

Gospodarev  zet Ilije M. Petrovića/Dejana Penčića Poljanskog, 1978.

Težak put France Bevka, 1974.

 

TV SERIJE (izbor)

Kristina Trobozić, Otvorena vrata Biljane Srbljanović i Miloša Radovića, 1995.

Starica, Ranjenik Siniše Pavića, 1989. (3. ep)

Emilija Bošnjaković baabc, Priče iz fabrike  Slobodana Stojanovića, 1986. (5. epizoda)

Žikicina majka, Španac Siniše Pavića, 1982.

Majka Zlatka Šnajdera, Sedam sekretara SKOJ-a Radivoja Cvetičanina, 1981.

Operacija 30 slova, 1969–1974.

Kika Bibić, TV Bukvar  Aleksandra Popovića 1968–1969.

 

RADIO DRAME (Izbor)

Grobnica za Borisa Davidoviča Danila Kiša, 1985.

Oslobođenje Valjeva Petra Pajića, 1981.

Mala nezgoda Džejmsa Sondersa, 1970.

Nešto na drumu Grozdane Olujić, 1969.

Marisa Andreja Hinga, 1967.

Pogreb nezahvalnika Miodraga Ilića, 1965.

Kola Brenjon Romena Rolana, 1963.

Slatko i gorko Filipa Vajda, 1962.

Pohorski bataljon Franca Filipčiča, 1961.

Оrest Jovana Hristića, 1961.

Ostrvce u dalekom moru Žilbera O. P. 1961.

Susret na stepeništu Lajoša Zilahija, 1958.

Cvetković, Svetozar, Gordana Goncić, Jasna Novakov, Jelena Mijovic (prir.). 2006. Premladi za pedesete / Pedeset godina Atelje 212. Beograd: Pozorište Atelje 212.

Finci, Eli. 1965. Više i manje od života IV. Beograd: Prosveta.

Janić Siniša, Marković Olga, dr Milanović Olga, Petrović Veroslava i mr Ksenija Šukuljević-Marković.   1990. „Sto pedeset godina pozorišnog života u Šapcu (1840–1990)”. Teatron 72/73/74.

Majdanac, Bora. 2010. Pozorište u okupiranoj Srbiji. Beograd: Altera i Udruženje dramskih umetnika Srbije

Munitić Ranko. 2008. Mira Stupica/glumica veka. Niš: Udruženje filmskih glumaca Srbije

Pašić, Feliks (prir). 2009. Zvezdara teatar 1984–2009. Beograd: Zvezdara teatar.

Pašić, Feliks. 2019. Ta divna ženska bića. Novi Sad: Sterijino pozorje.

Petrović, Veroslava i Ksenija Šukuljević. 1982. „Mira Stupica”. Teatron, 36/37/38

Radojković, Rajko. 1987. „Narodno pozorište Niš 1944–1987”. Teatron 59/60/61/62.

Radojković, Ratko. 1991. „Umetničko pozorište”. Teatron 75/76/77.

Stupica, Mira. 2013. Šaka soli. Beograd: Udruženje dramskih umetnika Srbije i KIZ Altera..

Šukuljević Marković, Ksenija. 2001. Mira Stupica / 60 godina stvaralaštva 1941–2001, Katalog i izložba. Beograd: Muzej pozorišne umetnosti Srbije

Volk, Petar. 1997. Iluzije na Cvetnom trgu. Beograd: Muzej pozorišne umetnosti Srbije.

TV emisija Mira Stupica

To sam ja – Mira Stupica

Mira Stupica Glumica veka

Među nama: Bojan Stupica (I deo) 1996.

Dok anđeli spavaju –  Mira Stupica

Glumci vam pevaju (Mira Stupica peva pesmu Ti ne znaš šta je ljubav) ploča