Đurđević Biljana

Biljana Đurđević jedna je od najistaknutijih savremenih srpskih slikarki. Rođena je u Beogradu 1973. godine, gde živi i radi, zaposlena na Fakultetu likovnih umetnosti kao profesorka na slikarskom odseku. Diplomirala je i magistrirala u klasi profesora Čedomira Vasića na Fakultetu likovnih umetnosti 1997. odnosno 2000. godine. Od 1999. je zaposlena na istom fakultetu, a bila je gostujući predavač na Parsons univerzitetu, The New School, NY, SAD, 2011. i 2012. godine. Izlagala je na brojnim samostalnim i grupnim izložbama u zemlji i inostranstvu, a radovi joj se nalaze u stalnim kolekcijama Muzeja savremene umetnosti Beograd, Essl kolekciji Austrija, Muzeja savremene umetnosti Askons u Švajcarskoj, Muzeju moderne umetnosti u Švedskoj, Kolekciji Podesta u SAD.

Umetnička praksa Biljane Đurđević je najviše vezana za medij slikarstva, dok su poslednjih nekoliko godina njena interesovanja usmerena i na video animaciju. U svom opusu neretko se konceptualno poziva na matrice dela i stilova velikih majstora prošlosti, renesanse i baroka, originalno ih interpretirajući i stavljajući ih u službu savremenog trenutka. Njeno slikarstvo je realistično u pristupu, a utisak koji ostavljaju kompozicije graniči se sa osećanjima egzistencijalne ugroženosti, napetosti i straha koji ispunjavaju glavne junake njenih radova, kao i latentne pretnje koja vreba iz nevidljivih uglova slike. Neretko upotrebljavajući alegoriju, ona je svesni kritičar današnjih globalnih tokova društvene i političke moći koji stežu obruč oko pojedinca, čineći njegov život sve skučenijim i komplikovanijim. Do sada je uradila brojne crteže i slike koje svrstava u nekoliko ciklusa (ovde navedeni od najnovijeg predstavljenog u Salonu Muzeja savremene umetnosti u Beogradu u saradnji sa istoričarem umetnosti i kustosom Miroslavom Karićem, do najranijih kojim započinje svoju karijeru): Studija slučaja (2022), Tamna šuma (2011–2012), Oddity (2008), Izgubljeni raj (2005), Hotbed (2009–2010), Živeći u zaboravu (2006), Sedam smrtnih grehova (2004), Stomatološko društvo (1996–1998). Indikativno je da pravi dugu pauzu između poslednjeg ciklusa Studija slučaja i prethodne izložbe koja kombinuje sliku i instalaciju, Tamna šuma, iz 2012. godine za koju je bila nagrađena Politikinom nagradom „Vladislav Ribnikar” za najbolju izložbu te godine, održanu u Legatu Čolaković u Beogradu. Međutim, i u toj naizgled dugoj pauzi od slikarskog rada, ona je uradila brojne animacije koje su postajale integralni deo njenih slikarskih prezentacija i izložbi. Od izuzetnog značaja bila je i izložba u Galeriji Rima u Kragujevcu, pod nazivom Kabinet čuda, 2015. godine. Inspirisana renesansnim kabinetima kurioziteta, kolažnim postupkom kombinovanja slike i predmeta, umetnica je realizovala čvrste predmete prekrivene transparentnom smolom u kojima je sačuvala floru, faunu, delove ljudskog tela, komade slika, stvarajući svojevrsne autoportrete koji su na simbolički način uputili na njena interesovanja i shvatanje sveta koji je okružuje.

Posebnu pažnju javnosti privukla je saradnja Biljane Đurđević sa Institutom „Gete” u Beogradu 2017. godine, kada se publici predstavila projektom Oruđe delanja kojim je tematizovala ulogu čoveka u modernom društvu. „Polugoli radnici na toj slici sede za mašinama i izrađuju proizvode koji društvu, a ni njima samima kao proizvođačima i potrošačima, zapravo uopšte i nisu potrebni. Radnici na toj slici ne mogu da pobegnu od sistema u kojem su zarobljeni, tako da neprekidno ponavljaju iste radne operacije, gubeći pritom snagu, životnu radost i motivaciju da se izbave iz tog začaranog kruga. Time gube i svoj memento vivere, nadu u bolji život. Posledice su fatalizam i ravnodušnost prema životu kojim upravlja neko drugi…” (seecult.org).

Godine 2019. dobila je Veliku nagradu XIII Bijenala akvarela u Zrenjaninu, za rad Repetiranje, koji je na najadekvatniji način odgovorio na podsticaj selektora Miroslava Karića, kada je u pitanju razmatranje odnosa fenomena akvarela i sedme umetnosti. „Akvarel (se) kao likovna tehnika neretko koristi za ilustraciju i detalјnu vizuelnu razradu filmskih scenarija/priče (storyboard) ili za skiciranje reditelјske ideje u smislu preovlađujuće atmosfere, estetskog tona i emotivnog štimunga u pojedinim scenama kao i u samom filmu (moodboard)” (seecult.org). Konačno, 2002. godine Biljana Đurđević nastupa sa novim serijalom pod nazivom Studija slučaja, koji je predstavljen od marta do maja u Salonu MSUB.

U raspravnom tekstu pratećeg kataloga, kustos Miroslav Karić, laureat nagrade „Lazar Trifunović” za 2022. godinu, naveo je:

„Realizam i figuracija, neka od glavnih stilsko-formalnih obeležja Biljanine slikarske prakse, tek su početni interpretativni okviri za ikonografski i značenjski slojevite prizore, čije sadržaje, s jedne strane, određuju reminiscencije na raznolike žanrovske i motivske modele i kompozicijske postupke iz duge i bogate istorije slikarstva, a sa druge, idejna uporišta koja autorka pronalazi u literarno-refleksivnim formama.

Dela klasične književnosti, antička i moderna filozofija, srednjovekovno pesništvo i renesansne inkunabule, drevni i religiozni epovi, za umetnicu postaju poetska i misaona polazišta u problemsko-kritičkom promišljanju savremenih društvenih fenomena otuđenosti, socijalne anksioznosti, agresije, nasilja, institucionalizovanih mehanizama kontrole, medijske manipulacije i indukcije straha, koje vizuelno sažima u svojevrsne alegorijske scene snažnog dramskog naboja. Tako smo na Biljaninim slikama svedoci situacija izvesnog ‘saspensa’: tok događaja naslućujemo kroz emotivna stanja protagonista koja intenzivira atmosfera ambijenata u koje ih umetnica smešta, dodatno dramatizujući njihovu poziciju (ne)moći u pričama i trajno otvorenom pitanju o ljudskoj prirodi, o neizvesnosti u kojoj se kao bića možemo naći iščekujući neku vrstu opresije ili, opet, spremnosti da budemo agilni izvršitelji iste.

Studija slučaja predstavlja nastavak umetničinih istraživanja ranije započetih u okviru serije radova pod nazivom Oruđe delanja, koja tematizuje ključne postavke funkcionisanja današnjeg društva, ogrezlog u procesima neprekidne proizvodnje i potrošnje, pretvaranju svakodnevice u rutinu, efikasnosti i efektivnosti kao dominantnim socijalnim, vrednosnim kriterijumima. Biljanina razmišljanja usmerena su na preispitivanja i problematizaciju čovekove ambicioznosti i neprestane želje da kontroliše, instrumentalizuje, ‘komodifikuje’ svet oko sebe, kao i mehanizme u njihovom ostvarivanju koji često donose nasilne metode, eksploataciju, obespravljivanje ili potpuno ukidanje ličnih i kolektivnih sloboda.

Studija slučaja delom proizlazi iz grafičke novele koju je autorka objavila 2020. a koja je dobila dalju vizuelnu elaboraciju najpre u seriji slika velikog i srednjeg formata, u kojima uvodi određene novine u likovnom postupku, zatim i u video-animacijama, čime se zaokružuje vrstan transmedijski i esejistički pristup temi.

Sinematičnost prizora naglašena kadriranjem enterijerskih i eksterijerskih situacija – dugih, pustih fabričkih hodnika, železničkih stanica, industrijskog pejzaža – postavlja poseban dramski ton u prisustvima glavnih aktera radnje, depersonalizovanih eksponenata eksploatatorskih sistema, u činu nadziranja, kontrole i potencijalnog kažnjavanja neposlušnog potčinjenog. U jeku globalnih društvenih i ekonomskih promena, eksploatatorske prakse pokazuju se kao sveprisutne, iznijansirane samo po pitanju resursa koji se iskorišćavaju i tome da li se sprovode u interesu bogatih pojedinaca, korporacija ili ‘spasonosnih’ privatizacija uništene društvene svojine, što za Biljanu Đurđević na ovoj izložbi predstavlja polaznu tačku studije slučaja o ljudskoj, socijalnoj i etičkoj degradaciji a koje nisu deo nekakve distopijske vizije budućnosti, već refleksija sveta u kom trenutno živimo” (Karić 2022).

Katalog izabranih radova Biljane Đurđević

(Ciklusi Biljane Đurđević dostupni su na sajtu umetnice: biljanadjurdjevic.com)

Ciklus slika Stomatološko društvo, 1998, ulja na platnu

Ciklus slika Sedam smrtnih grehova, 2001‒2004, ulja na platnu

Ciklus slika Izgubljeni raj, 2005‒2007, ulja na platnu

Ciklus slika Oddity, 2008‒2017, ulja na platnu

Ciklus slika Živeći u zaboravu, 2006‒2008, ulja na platnu

Ciklus slika Tamna šuma, 2010‒2013, ulje na platnu, kombinovana tehnika, animacija

Ciklus slika Hotbed, 2010, ulja na platnu

Ciklus slika Studija slučaja, 2019‒2022, kombinovana tehnika, ulje na platnu, animacija

Samostalne izložbe (izbor):

2006, Stokholm, Muzej savremene umetnosti

2006, Berlin, Galerija David Gallo

2009, Haifa, Muzej umetnosti Haifa

2009, Maribor, Slovenia, Gallery KIBLA

2010, Beograd, Kulturni centar Beograd

2013, Beograd, Muzej savremene umetnosti

2015, Kragujevac, Galerija Rima

2015, Tel Aviv, Galerija Braverman

2017, Beograd, Gete institut

2021/22, Beč, Budimpešta, Fondacija dr Eva Kahan (Obećana zemlja)

2022, Beograd, Salon MSUB (Studija slučaja)

2022, BanjaLuka, Muzej savremene umjetnosti Republike Srpske

Kolektivne izložbe (izbor):

2006, Napulj, Palazzo delle Arti Napoli

2007, Askona, Muzej moderne umetnosti

2009, Klagenfurt, Muzej savremene umetnosti

2010, Njujork, Austrijski kulturni forum

2013, Austrija, ESSL kolekcija

2016, Beograd, Muzej grada Beograda

2020, Čačak, Memorijal „Nadežda Petrović”

2023, Beograd, Grad: mesto identiteta, izložba dela iz kolekcije Muzeja savremene umetnosti

U proteklom razdoblju radovi Biljane Đurđević se nalaze u zbirkama javnih ustanova:

Muzej savremene umetnosti u Beogradu

Muzej Albertina (Albertina Modern), Beč, Austrija

Muzej savremene umetnosti u Stokholmu (Museet Moderna Stockholm), Švedska

Muzej Saint Etienne, Francuska

Muzej grada Beograda

Galerija savremene umetnosti Pančeva

Galerija savremene umetnosti Smederevo

Muzej Friziras, Atena, Grčka

Izdavaštvo:

Biljana Đurđević. 2020. Grafički roman Oruđe delanja. Beograd: Besna kobila.

Biljana Đurđević. 2015. Hipnerotomahija Polifilija ili čežnja za ljubavlju u snovima. Beograd: PopArt Org.

Đorđević, Marija. „Konjanici gledaju u nebo”. Politika, 19. januar 2013.

Đurđević, Biljana. 2020. Oruđe delanja. Zemun: Besna kobila ‒ Fakultet likovnih umetnosti, Kabinet grafike.

Đurđević, Biljana. 2017. Biljana Đurđević: unutar zidina. Gradska galerija savremene umetnosti Smederevo. Smederevo: Muzej u Smederevu.

Karić, Miroslav. 2015. Biljana Đurđević. Galerija Rima, Kragujevac, 6‒19. oktobar 2015.

Karić, Miroslav. 2022. Studija slučaja. Beograd: Muzej savremene umetnosti.

Ćirić, Sonja. „Memento vivere”. Vreme, br. 1151, 24. januar 2013.

Đoković, Nikola. 2015. „Permanentnost nasilja na slikama Biljane Đurđević”. Sarajevske sveske, 47‒48. Freiman, Tami Katz. 2009. Aesthetics of Violence – Biljana Đurđević: Paintings.

Kralj, Miljana. „Slikarka Biljana Đurđević: Zaglavljeni smo u blatu Danteovog kruga pakla”. Novosti, 15. maj 2022.

Milić, Sanja. „Do detalja / Biljana Đurđević, slikarka”. RTS, 14. maj 2022.

Mitić, Olivera. „Verovatno bih ostala u ravni da se nije desilo to da moram da sečem”. Krokodil, 14. oktobar 2020.

Nillson, John Peter. 2009.

Rakulj, Milan. „Biljana Đurđević za Nezavisne: Ljudi su postali robovi nametnutih želja”. Nezavisne novine, 29. jun 2022.

Romano, Stefano. 2020. „Biljana Djurdjević”. Tirana: Art House Channel.

Tripković, Vuk. „Biljana Đurđević, slikarka”. WineStyle, 29. decembar 2016.

Vujanić, Dejan. „Biljana Đurđević: U procesu evolucije zaboravili na čoveka”. Glas Srpske, 12. jun 2009.